Q/U met topregisseur Roland Emmerich: “Pearl Harbor was just the beginning, Midway turned the tide”

Niet slecht hé, dat rijtje aan films. Wij durven zelfs te stellen dat iedereen toch zeker wel ooit één film van deze man heeft gezien. De regisseur staat garant voor veel actie, spanning, epische shots en grote explosies. Een echte ‘Master of Disaster’, maar wat vindt hij zelf van deze bombastische bijnaam? “Ik zie mijzelf niet als een ‘Master of Disaster’. Het voelt zo bruut en primitief en het is ook eenzijdig. Ik zeg altijd: ik doe het niet om dingen te vernietigen, maar probeer een punt over te brengen. Ik heb daar een heel goed voorbeeld voor. In Independence Day explodeert het Witte Huis. Ik denk dat alles mogelijk is in die film, want aliens laten hét Witte Huis ontploffen. Voor de Amerikanen en de rest van de wereld betekent dat: Oh my god! In 2012 gebruiken we weer hetzelfde trucje. Je probeert een punt duidelijk te maken doormiddel van schokkende beelden, bijvoorbeeld dat bidden je niet kan helpen. We hadden dit tafereel met de paus, die samen met iedereen voor het Sint-Pieterskapel aan het bidden is. Maar de hele kapel valt op hun hoofd. Ik vernietig het niet voor de lol, maar om een boodschap te sturen. Het is dus niet alsof ik rondloop en denk: wat zal ik nu eens helemaal kapot maken.”

Al vanaf jongs af aan wist Roland wat die wilde doen in het leven: films maken is het enige doel dat hij voor ogen had. Tja, waar moet je dan naartoe? Op naar Hollywood natuurlijk. De in Stuttgart geboren Duitser pakte zijn koffers en vertrok naar de ‘City of Angels’. “Toen ik naar LA kwam heb ik eerst mijn weg moeten vinden, net als iedere andere dromer. Ik heb altijd van sciencefiction- en rampenfilms gehouden en ik zag een opkomst van deze superheldenfilms. Zelf heb ik nooit interesse gehad in het maken van een superheldenfilm. Ik denk dat de wereld, vooral nu, veel te veel van dit soort films maakt. Op een gegeven moment zullen ze niet meer werken en wat dan? We zijn de weg volledig kwijt. Voor mij is het belangrijk om mijn eigen soort films te maken, dat mensen kunnen zeggen van hé, dat is een Roland Emmerich-film.”

Het is alweer even geleden dat er een goed waargebeurd oorlogsverhaal werd verfilmd. De laatste die wij ons zo een-twee-drie kunnen herinneren is Dunkirk van een andere filmlegende, Christopher Nolan. Roland had dezelfde mening en begon te werken aan dit epische en voor ons tamelijk onbekende waargebeurde oorlogsverhaal. “Allereerst wil ik vooropstellen dat ik deze film 20 jaar geleden al wilde maken. Om veel redenen is het toen niet gelukt. We hadden nog geen script, maar ik had al een helder idee van hoe ik het wilde aanpakken. Toen kwam de film Pearl Harbor uit en was ik gedwongen om te wachten. Toen ontmoette ik vijf of zes jaar geleden een jonge schrijver (Wes Tooke) die werd ingehuurd voor een andere film waar ik aan werkte. Elke keer als ik een jonge schrijver ontmoet, stel ik die persoon altijd één vraag: welke film zal je het allerliefste willen maken? ‘ Midway’ , zei hij zonder enige aarzeling. Dat was super interessant, omdat ik die film al 20 jaar wilde maken. We begonnen hierover te praten en we ontwikkelden samen een beginnend script. Het was heel veel werk, omdat ik zei dat niets moest worden uitgevonden, alles moet echt zijn. Alle karakters moeten echt hebben bestaan. Dat was echt belangrijk voor mij.”

Wes was niet de enige met een speciale band aan dit project. Ook Roland zelf kent een speciale band met dit verhaal. “Er zijn twee dingen. Ten eerste is het een comebackverhaal en dat pakt mij altijd. Dit realiseerde ik mij meteen na het zien van een documentaire over de Slag bij Midway. Het begint op de donkerste dag, na de aanval op Pearl Harbor. Nu moeten ze allemaal verzamelen, vechten en het onmogelijke doen. Tijdens de ontwikkeling van het project leerden wij het feit dat zelfs de piloten niet echt zeker wisten of ze het konden doen. Dat was goed om te laten zien. Ten tweede had ik een oom die ik nooit heb ontmoet, die jachtpiloot was in de Duitse Luftwaffe. Dick Best (een van de piloten in de film) ervaart een nare gebeurtenis met zijn zuurstoftank. Datzelfde gebeurde met mijn oom. Omdat er toen geen ziekenhuizen waren, stierf hij daardoor aan de gevolgen van tuberculose. Dat was altijd hét grote verhaal in mijn familie. Mijn oudste broer Wolfgang is naar hem vernoemd en is zelf ook piloot. Dat is mijn familiegeschiedenis. Verder ben ik altijd al gefascineerd geweest over vliegen. Dat is ook de reden waarom Independence Day draait om piloten en vliegen. Ik voel me aangetrokken tot piloten. Ja, en het is natuurlijk gewoon fucking gaaf om op het grote scherm te zien. Er zit veel centrische energie in vliegende sequenties.”

“Nadat we begonnen waren met filmen, viel mij eigenlijk nog iets op. Ik zei tegen Harold Closer, mijn producent en de componist van mijn films. Het is zo cool dat we dit nu maken, want kijk naar het hele nationalisme. Kijk naar Trump met zijn hele ‘make America great again’ bullshit. Kijk naar het opnieuw opkomende fascisme en witte suprematie in de wereld. Het is dan ook geweldig om mensen eraan te herinneren dat er jonge mensen waren die hun leven riskeerden, om de democratie te verdedigen en dit fascisme te voorkomen.”

Deze jongens zijn de echte helden uit onze geschiedenis. Zonder deze kerels had onze wereld er dan ook heel anders uitgezien. Er was nog nooit zoveel reden om terug te vechten en dat zie je terug in dit verhaal. “Als we nu niet vechten, worden we gerund door fascisten en dat is iets dat bij geen enkele Amerikaan past. Ze hebben een heel natuurlijk karakter om het goede te willen doen. Vergeet niet dat ze nog een erg jong land zijn. Ten tweede hebben velen van hen territoriale staten of landen verlaten, dus ze hebben het gevoel: wij Amerikanen zijn het baken van vrijheid. Dat is hoe zij het begrepen. Eerst wilden ze geen deel uitmaken van deze oorlog, omdat ze zulke enorme verliezen hadden geleden in WO1. Hun deelname aan die oorlog zagen ze als een vergissing en dus bemoeide ze zich nu niet met deel twee. Dan valt Japan hartstikke dom Pearl Harbor aan en vervolgens worden ze gedwongen om wel deel te nemen aan deze oorlog. Dit zorgde voor een enorme hereniging onder de Amerikanen en ze hadden echt het gevoel dat zij de wereld moesten redden.”

Een van en misschien zelfs wel de belangrijkste zeeslag in de geschiedenis: de Slag bij Midway . Voor ons en waarschijnlijk voor vele anderen een slag waar we niet zo veel over weten. Op de middelbare school leren wij wel over WO2, maar wij zijn eigenlijk niet bekend met de slag om Midway. Natuurlijk kan dat ook aan ons liggen, omdat wij gewoon weer eens niet aan het opletten waren, maar toch. Waarom kent iedereen het verhaal van Pearl Harbor, maar waarom weten we eigenlijk niets tot nauwelijks iets over de nasleep hiervan? “Het was heel duidelijk en belangrijk voor mij om Pearl Harbor mee te nemen in de film. Zonder Pearl Harbor kun je Midway en de zes maanden oorlog die volgde, eigenlijk niet begrijpen. Er waren ook andere aspecten, zoals de Doolittle-rade, er gebeurde toen zoveel. Het is dan ook moeilijk om het soms allemaal te begrijpen. Een van mijn favoriete films aller tijden is A Bridge Too Far . Die laat ook beide kanten zien, samen met de mechanica, het politieke en organisatorische aspect van de strijd. Dit laat ik dan ook terugkomen, zodat jij de strijd echt kunt begrijpen.” Dit lukt Roland dan ook. Je bent betrokken met beide partijen en ziet de verschrikking van beide kanten. Alles komt dan ook hartstikke dichtbij en je zit op het puntje van je stoel en leeft mee met elke keuze.

Al deze beslissingen hebben het lot van onze wereld voor altijd bepaald. De slag bij Midway is een cruciale gebeurtenis in onze geschiedenis en is misschien wel de reden dat wij in vrede ons dagelijks leven kunnen leiden. “Het is interessant hoe de kleinste acties soms een wereld van verschil kunnen maken. Wade McClusky, een van de piloten, maakte de keuze om dit ene Japanse gevechtsvliegtuig te volgen. Hij had het fout kunnen hebben en dan zouden alle vliegtuigen in de oceaan zijn beland. Ook zouden de Japanners dan alle Amerikaanse vliegdekschepen hebben vernietigd. Deze ene beslissing van deze ene man, won de strijd en dat is interessant om te zien. Dat is ook de reden dat we Wade het karakter van Dick lieten bekritiseren, omdat hij denkt dat hij een heethoofd is. Al dit soort factoren helpen om de acties van de piloten te begrijpen. Kijk ook maar eens naar Dick, hij ademt deze verkeerde mix in, wetende dat het zijn longen zal beschadigen. Toch stapt hij nog steeds in de cockpit. Omdat hij niet blij was met het beleid van Lindsey en Lindsey ging op zijn beurt weer met een zwaar beschadigde rug de strijd in. Hij heeft zoiets van ik ga mijn mensen leiden, want ik ben de commandant, verdomme. Ik blijf niet achter en dat is dat. Al deze factoren bouwen zich op en laten zien waarom de Amerikanen wonnen. Waarom hebben de Japanners niet gewonnen? Misschien waren ze te arrogant en verder maakte ze een aantal verkeerde beslissingen.”

Heeft Midway het lot van de Tweede Wereldoorlog dan ook veranderd? “Dat heeft het zeker gedaan. De aanval op Pearl Harbor is de enige reden dat Amerika zich met de oorlog ging bemoeien. Omdat Amerika de Japanners relatief snel en toch ook met het nodige geluk wist te verslaan, konden ze zich concentreren op Duitsland en deze hele grote operatie, genaamd D-Day plannen. Dit is allemaal met elkaar verbonden.”

Dit is de eerste oorlogsfilm die Roland maakt sinds het uitbrengen van The Patriot in 2000. Het is dus niet zijn allereerste oorlogsfilm, maar een terugkomst naar het genre na bijna 20 jaar. “Ik was altijd al een grote fan van oorlogsfilms. Het was mijn droom om zelf ook ooit een oorlogsfilm te maken. Ik ben namelijk opgegroeid met een heleboel WO2-films. Toen ik het idee, meer dan 20 jaar geleden, voor het eerst had, zag ik een documentaire over Midway en ik wist toen meteen dat dit mijn film was. Toen klopte ik op de deur van John Kelly. Hij had een enorme deal met Colombia TriStar (Sony). Ik heb een half uur met hem gepraat en hij vertelde me dat dit geweldig was, laten we het doen. Hij vroeg: wie moet dit schrijven? William Goldman, zei ik. Hij schreef A Bridge Too Far en is de perfecte man voor de taak. Hij pakte de telefoon in zijn kantoor en belde hem meteen op. Ik was zijn grootste fan en was dan ook helemaal star-struck. Twee of drie dagen later, zat ik bij William in de woonkamer met een uitzicht op Central Park en sprak ik met hem over Midway. Hij vond het ook een briljant idee. Laten we het doen!”

“Ik was zo opgewonden en ondertussen sprak John Kelly met de mensen van de studio, de Sony’s zoals wij ze noemden. Ze zeiden onvoorwaardelijk nee. Ik was zo depressief, er zijn momenten dat je echt heel depressief wordt in dit werk, omdat je iets zo graag wilde doen. Je voelt je dan ook echt ongemakkelijk, omdat je ze eigenlijk een film hebt beloofd. Toen hoorde ik over een andere film: The Patriot . Geschreven door de schrijver van Saving Private Ryan . Ik las het script, vond het geweldig en dus maakte ik The Patriot in plaats van Midway . Ik ben echt superblij dat ik dat heb gedaan. Als ik nu terugkijk naar de hoeveelheid problemen die ik had en hoe duur Pearl Harbor was. Dan ben ik echt blij dat het me zoveel tijd heeft gekost, omdat het nu veel gemakkelijker is om Midway te maken. Pearl Harbor had twee- of driehonderd visuele vechtscénes. Midway heeft er uiteindelijk 1500.”

Na het zien van de film viel één ding vooral op. De scènes in het vliegtuig. Het is zo levensecht op het grote scherm, dat je het gevoel hebt dat jezelf naar beneden duikt in aanvalspositie. Wat is dan ook je grote geheim, Mister Emmerich? “Haha, nou kijk, ik had het geprobeerd en had alle piloten in het shot, maar ik was er niet blij mee. Ik was echt ongelukkig. Dus ik besloot om alle scènes met duikbombardementen opnieuw te doen en iedereen werd gek. Maar het was nog niet goed. Daarna heb ik met een kleine groep van tien mensen, zes weken lang niets anders gedaan dan het conceptualiseren van shots. Toen ik het aan iedereen liet zien, zagen ze allemaal hoeveel beter dit was. Ik ben dolgelukkig met het resultaat.”

“Het is een hele spannende film, het is erg vermakelijk en je leert iets. Vooral in Europa kennen vrij weinig mensen het echte verhaal over Midway. In Amerika kennen ze het natuurlijk wel. Het is tijd dat wij ook meer weten over deze cruciale slag. Steeds meer jonge kinderen, ook in Amerika zelf, zijn niet meer geïnteresseerd in deze verhalen. Ik denk dat het goed is, om ons eraan te herinneren dat er jochies van hun leeftijd waren die in deze gevechtsvliegtuigen vlogen en vochten voor onze vrijheid.”

Tekst: Stan op de Weegh