Van reuma naar reuzengolven: het indrukwekkende verhaal van Sacha Bongaertz

Als kind was Sacha behoorlijk atletisch, net als zijn hele familie. Totdat reuma roet in het eten gooide. “Ik kon mijn energie niet meer kwijt. Dat maakte me gefrustreerd,” zegt hij. De fysieke beperkingen waren zwaar, maar mentaal woog het misschien nog wel zwaarder. Tot hij het water in ging. “Surfen gaf me voor het eerst in lange tijd weer zin en leven. In het water kon ik alles. Het werd direct een passie.”

Zijn eerste ervaringen met fysiotherapie in het zwembad lieten hem zien dat bewegen in het water minder belastend is. “Je gewrichten krijgen rust, terwijl je spieren sterker worden. Voor mij was dat de way out.”

Sacha surft op allerlei spectaculaire plekken wereldwijd: Afrika, Australië, Zuidoost-Azië, Amerika en Europa. “In het begin deed ik veel alleen, soms ’s nachts, omdat ik niet wilde dat mensen me tegenhielden.” Inmiddels surft hij vaker met anderen, wat ook financieel makkelijker is.

Toen hij zijn eerste board kocht, wist hij direct dat hij het serieus wilde aanpakken. Je ziet hem tegenwoordig in het Portugese Nazaré, op golven die de hoogtes van flatgebouwen evenaren. “Het moment dat je gaat surfen, weet je: dit kan me breken. Maar de adrenaline maakt je één met de zee. Het voelt magisch.” En dat kunnen wij best wel begrijpen.

Vrienden zijn voor Sacha cruciaal. “Je moet een netwerk opbouwen, want zonder netwerk red je het niet. Ik help anderen en zij mij.” Rust is belangrijk en hij ontspant graag in een jacuzzi. Genieten van het moment staat voorop. “Ik hoef mezelf niet te motiveren, want ik vind surfen zo leuk. Alleen moet ik oppassen dat ik niet te enthousiast word, anders raak ik uitgeput.”

Sacha bereidt zich meestal een week voor op een grote surf sessie. “Dan voel ik hoe ik in mijn vel zit. Niet meer keihard trainen, maar gewoon surfen en vertrouwen op mezelf.” In Nederland had hij vroeger geen voorbeelden in de surfwereld. “Er was niemand in Nederland die deed wat ik wilde doen. Dat maakte mij automatisch een soort pionier.” Maar met pionieren komt ook wat verantwoordelijkheid kijken, en die neemt hij dan ook heel serieus. Hij weet hoe belangrijk het is om begeleiding en steun te krijgen als je worstelt met iets moeilijks, zoals hij zelf vroeger heeft ervaren. Daarom droomt hij ervan dat bestaande surfscholen in Europa surflessen kunnen aanbieden aan kinderen met reuma. Zelf heeft hij gevoeld hoe zwaar het is als er niets is dat je pijn verzacht. “Niemand kon mij vertellen wat wél kon. Geen arts, geen familie.” Nu voelt hij zich verantwoordelijk om voor deze kinderen te laten zien wat er wel mogelijk is. “Voor mij was surfen namelijk het eerste wat ik kon doen zonder pijn.”

Terugkijkend zou hij zijn jongere zelf adviseren om eerder voor zijn passie te kiezen en sneller te stoppen met wat niet goed voelt. School voelde vaak als verspilling. Wat hij wil dat mensen meenemen van de documentaire: The Hold Down, is dat een passie je kan redden en je weg kan leiden van dingen die niet werken. "Soms moet je confrontaties aangaan om verder te komen."

Het feit dat Sacha Bongaertz als Nederlander voet aan de grond heeft gekregen in de internationale big wave wereld is op zich al opmerkelijk; de surfscene in Nederland is immers relatief klein en de golven zijn dat ook. Maar als je bedenkt dat hij als kind door ernstig jeugdreuma bijna in een rolstoel belandde, is wat hij heeft bereikt des te indrukwekkender.

Met dit gegeven als uitgangspunt zijn wij als filmmakers samen met hem het onderzoek voor een mogelijke documentaire aangegaan. In combinatie met het filmische karakter van de meest extreme golven leek zijn verhaal de juiste ingrediënten te bevatten voor een spectaculaire film. Maar al snel ontdekten we dat er nog veel meer lagen in zaten en dat een onstuimige jeugd mede heeft bijgedragen aan de keuzes die hij later in zijn leven heeft gemaakt. Zoals vrijwel iedereen draagt ook Sacha bagage met zich mee. Gebeurtenissen die hem zijn overkomen en sporen hebben achtergelaten. Het surfen en het avontuur dat daarbij hoort, zijn voor hem een manier geweest om hiermee om te gaan maar het is ook een vlucht. Tijdens het maken van de film werd duidelijk dat hij sterk de behoefte voelde om de pijn uit het verleden wel onder ogen te zien en een proces van heling aan te gaan.

De parallellen tussen het surfen en dit proces leggen zijn filosofische kijk bloot. Maar als hij zich veilig voelt op de meest angstaanjagende golven rijst de vraag: waar is hij dan wél bang voor? Precies die confrontatie gaat hij in deze film aan.

Sacha Bongaertz is voor ons in verschillende opzichten een rolmodel. Niet alleen als surfer, maar ook door zijn bereidheid om de diepte en zelfs de donkerte, op te zoeken: een avontuur dat de meesten zo lang mogelijk proberen uit te stellen.

De documentaire is vanavond om 22:10 te zien op NPO 3, en daarna op NPO Start.