Q&A met Jan van Halst over faalangst, leiderschap en zijn nieuwe boek Kopzorgen

Een van de dingen die we niet gelijk zouden denken over Jan van Halst, is zijn liefde voor taal. Schrijven is toch echt een van de dingen die hij het liefste doet. In zijn nieuwe boek Kopzorgen dus ook geen ghostwriter, maar alles rechtstreeks uit het hoofd van Jan.

De schrijver van Kopzorgen is een voetbalgek. Hij vindt voetbal het mooiste spelletje dat er is, en hij kon dan ook een aardig balletje trappen. Zo pakte hij in het seizoen 2001-2002 de dubbel met Ajax. “Dat was het mooiste moment uit mijn carrière,” vertelt Jan van Halst aan de lijn. Maar Jan heeft het niet altijd makkelijk gehad als voetballer. Zo had hij tot zijn 25e last van faalangst.

“Op een gegeven moment kreeg ik door dat ik wedstrijden niet meer vrijuit kon voetballen, terwijl ik in de kracht van mijn leven zat. Ik kon bij wijze van spreken wel drie keer per dag trainen. Ik snapte er helemaal niks van. Ik vond voetballen hartstikke leuk, maar tegen wedstrijden zag ik enorm op. De faalangst werd steeds erger. Ik dacht soms: ‘Ik hoop dat de wedstrijd snel voorbij is.’' Waar problemen zijn, zijn vaak ook oplossingen. Hij ging aan de slag met zijn faalangstprobleem.

“Ik ben oefeningen gaan uitvoeren in mijn hoofd. In het begin vond ik het hartstikke vaag, maar op een gegeven moment kwam ik erachter dat het noodzakelijk was. Ik kon weer net zo vrijuit spelen alsof ik op het voetbalpleintje aan het spelen was met 22 vrienden. Dat er nog tienduizend mensen op de tribune zaten, moesten zij weten. Ik pakte het probleem stapje voor stapje aan. Het duurde ongeveer een half jaar voordat ik mezelf eroverheen kon zetten. Maar ik begon er steeds beter in te worden.’’

Jan van Halst pakte ballen af en leverde ze weer in, maar als je als middenvelder hogerop wilt komen, moet je ook doelpunten maken. Dit voelde Jan ook. “Ik was een voetballer die ballen afpakte en inleverde. Ik ging nooit naar voren om doelpunten te maken. Maar je hebt doelpunten nodig als middenvelder als je hogerop wilt komen. Hierin had ik wat eigenwijzer kunnen zijn, achteraf. Door wél naar voren te gaan en te scoren. Ik juichte niet eens bij doelpunten, ik bleef op afstand juichen.”

Waar Jan het meest gegroeid is als mens tijdens zijn voetbalcarrière? Dat was bij Ajax, zegt hij. “Daar was er zo'n andere mentaliteit dan bijvoorbeeld bij Twente. Als we dan met 3-0 wonnen, werd dat gezien als iets normaals, dat gingen we niet vieren. Als we met Twente wonnen, gingen we altijd de stad in. Dat was wel even een verschil.”

Jan van Halst is gek op taal. Wat hij er zo mooi aan vindt, is dat je met één woord een heel gevoel kunt overbrengen. Schrijven is voor hem therapeutisch geworden. Na zijn voetbalcarrière begon hij met het schrijven van columns van 300 woorden voor de regiokrant. Maar de meeste impact maakte hij toen hij brieven begon te schrijven.

“Twintig jaar geleden ben ik brieven gaan schrijven naar mijn kinderen en vrouw. Dit ben ik gaan doen tijdens kerst. Ik ben niet echt van de cadeaus geven, dus dit leek me beter. Dit deed ik namens de kerstman. Het maakte op mij heel veel impact tijdens het typen, maar ook op mijn gezin. Binnen vijf minuten begon iedereen te huilen. Ze zeiden dan ook: ‘Pap, je moet een boek gaan schrijven.’ Zo ben ik met mijn boek Kopzorgen begonnen.”

“Het makkelijkste is om je eigen leven te schrijven,” vervolgt Jan. “Vaak popt er iets spontaan op en dan ging ik naar mijn zolderkamer om het op te schrijven.” De titel Kopzorgen is een allesomvattend begrip voor zorgen die ieder mens heeft. Het is een boek waarin mensen zich kunnen herkennen. Op de cover staat een foto van Jan met pijn aan zijn hoofd.

“Die foto gaat over de buitenkant, maar er zijn ook heel veel dingen die zich aan de binnenkant van je hoofd afspelen. De meeste mensen vinden het lastig om zich open te stellen. Zelf heb ik het ook meegemaakt. Maar onze maatschappij is zo opgebouwd dat alles maar voor de wind moet gaan.”

Jan wil in zijn boek ook bepaalde lessen meegeven. “Ik wil meegeven dat je de hoofdspier kunt trainen. Je kunt je gedachten trainen. Je moet je niet laten beïnvloeden door de mensen om je heen. Je moet alleen luisteren naar de mensen die dicht bij je staan, je vrienden of familie. De rest moet je eigenlijk laten varen, of het nou positief of negatief is. Ik deed dat met betrekking tot voetbal. Ik dacht: wat boeit het mij nou dat er zoveel mensen op de tribune zitten? Ik ga gewoon lekker voetballen.”

Vaak vallen voetballers na hun carrière in een zwart gat, maar dat gold niet voor Jan. Hij werd verantwoordelijk voor de commerciële zaken bij FC Twente, wat later werd uitgebreid naar algemene zaken. “Je moet als eindverantwoordelijke beslissingen nemen waar meerdere partijen belang bij hebben. Dat was wel het uitdagende aan het vak. Het is heel anders dan profvoetballer zijn. Ik schrok toen ik bij Twente aan het roer kwam. Ik dacht: jeetje, wat gebeurt er veel aan de achterkant van een club.”

In zijn eerste periode kende Jan successen, maar in zijn tweede periode degradeerde FC Twente, wat hem zwaar viel. “Dat had ik eigenlijk niet moeten doen. Ze hadden een keiharde crisismanager nodig die orde op zaken stelt, maar zo ben ik nou eenmaal niet. Het was een goede levensles.” Jan denkt dat het boek in de voetbalwereld nu dicht is voor hem. Al voegt hij toe: zeg nooit, nooit.

Na zijn carrière in de voetbalwereld is Jan samen met Emil Muller een eigen onderneming gestart: Be robin. Hierin leert hij bedrijven hoe je leiding moet geven en wat daarbij komt kijken. “Zelf heb ik de pieken en dalen meegemaakt van het vak leidinggeven. Wij willen bedrijven inzichten geven en vaardigheden leren. Het mooie aan leidinggeven is dat het eigenlijk overal hetzelfde is.”

Van jongs af aan zat er al een leider in Jan. “Op de basisschool gaf ik mijn vrienden contracten om zeker te weten dat ze wel kwamen voetballen. Dat was ook een vorm van leiding nemen, natuurlijk wel meer voor mijn eigen gewin.”

Maar wat Jan misschien nog wel het beste omschrijft? Een échte voetbalgek. “Het liefst kijk ik elke avond voetbal. Ik kan zelfs genieten van een wedstrijd uit de tweede Franse divisie. Of van de Keuken Kampioen Divisie op vrijdagavond, dat vind ik ook prachtig. Het mooiste aan voetbal zijn die kleine dingetjes. Die aannames waardoor spelers ineens vrij voor de goal staan.”