Q&A met comedian Daan van der Hoeven: “Het is het meest verschrikkelijke én het mooiste werk dat er is”

Vanavond gaat zijn voorstelling in première in de Leidse Schouwburg. “Ik wilde vooral een comedyshow maken en mezelf niet te veel beperkingen opleggen. Het is een show met heel persoonlijke verhalen, maar het moet vooral grappig zijn.” De komende anderhalf jaar gaat hij met Mensenmens door het land toeren. “Normaal begin je in het kleine zalencircuit en dan ga je alle kleine zaaltjes af. Dan mag je misschien het jaar daarna een zaaltje groter enzovoorts, maar doordat social media wel aardig ging heb ik een beetje een klas overgeslagen, dus sta ik al in de wat grotere zalen.”

Spannend? “Zeker. Die première komt wel goed. Maar waar ik het meest tegenop zie is de borrel na afloop. Dat geouwehoer met de mensen, dat vind ik eigenlijk veel moeilijker. Dat is eigenlijk een tweede show die je op zo’n avond moet geven.”

Nadat de traditionele route van de grote cabaretfestivals niet voor het succes zorgde waarop gehoopt, gooide hij het over een andere boeg. “Tijdens Camaretten Festival ging ik er in de halve finale uit omdat ik te veel bezig was met iets te maken wat de jury graag wilde zien, dat ik mezelf helemaal verloor.” Hij dacht dat hij z’n laatste kans had verspeeld, maar dat zorgde gelijk voor een nieuw begin.   

Toen dacht ik: "Nou, dan kan ik gewoon mijn eigen weg gaan vinden." Heel veel collega's van mij zeiden: ‘Je bent zo goed in interacties en improvisaties, gooi dat nou eens online, dat is hartstikke leuk.’ Op social media werd een beetje smerig neergekeken in het wereldje, maar ik dacht fuck it, ik ga het gewoon doen. Ik vond het leuk en het ging meteen al goed lopen."

Zo creërde hij zijn eigen pad. Maar daar gaat een jarenlange route aan vooraf. Na zijn studie belandde Daan bij Coolblue, waar hij als brand marketeer dacht de droombaan te hebben. Tot hij er na drie maanden achter kwam dat hij eigenlijk vooral “de zakken van iemand anders aan het vullen” was. “Ik keek naar buiten en zag een man van de plantsoenendienst het gras maaien. En ik dacht: die gast heeft het beter. Hij is buiten, muziekje aan, geen vergaderingen.”

Op zijn 25ste gooide Daan het roer om, nam ontslag en schreef zich impulsief in voor een comedyworkshop. “Mensen zeiden dat ik hiermee door moest gaan.” Wat volgde was een jarenlange leerschool in kroegen, tussen fruitautomaten en dronken stamgasten. “Dan sta je voor twee consumptiebonnen te spelen in café de Schavuit in Zeist, maar daar leer je wel je reet te redden,” zegt hij lachend. “Soms was het hoogst haalbare dat iemand even opkeek van z’n gokautomaat. Maar daar leg je het fundament, het cement waar je nu op kunt teren.”

Zo waren de eerste jaren als beginnend comedian vooral een les in nederigheid. “Dan stond je in een kroeg in Zeist waar het licht bestond uit een Ikea-spotje dat iemand op je gezicht richtte,” vertelt Daan. “We vroegen of de tv met voetbal uit mocht. Ze zeiden: ‘Nee, dan gaan de gasten weg.’ De fruitautomaat kon ook niet uit, dus dan stond je tussen het geklingel en een kwartfinale Champions League te spelen voor een publiek van dronken stamgasten die pinda’s zaten te vreten en elkaar sterke verhalen vertelden." Overdag werkte hij achter de bar in Ahoy, frikandellen bakkend op tuningbeurzen, om ’s avonds weer richting een andere kroeg in ’t land te rijden. “Je komt echt in de kelders van de comedy terecht. Maar daar leer je het. Dat is de bagger waar je doorheen moet.”

Na talloze optredens in kroegen en cafés begon het voor Daan eindelijk ergens naartoe te gaan. “Toen stond ik ineens in de line-up met Theo Maassen. Dat je denkt: oh, wacht even, nú snap ik waarom ik al die kutavonden heb gedaan.” Dat optreden bleek de vonk: het leverde hem nieuwe kansen op, van Paaspop tot Oerol. “Dan speel je acht minuten in een theatertent, en ineens gaat het balletje rollen.”

Een belangrijke rol was er voor Marcel Haug, de oprichter van Comedy Club Haug in Rotterdam. “Marcel heeft echt iets neergezet. Waar Toomler altijd het centrum van de Nederlandse comedy was, heeft hij een volwaardig alternatief gecreëerd, met een eigen stijl, veel Amerikaanser, rauwer, directer.” Haug’s aanpak was simpel maar streng: hou je aan je tijd, lever kwaliteit, en wees vooral grappig. “In Amerika zeggen ze: als je acht minuten hebt, doe je acht minuten. Geen seconde langer. Dat dwingt discipline af.” Volgens Daan zit dat Rotterdamse randje ook in het publiek. “In Amsterdam is het: ‘Laat maar zien wat je kunt.’ In Rotterdam is het: ‘Fuck it all, we hebben hard gewerkt, we willen lachen.’ Dat scheelt een wereld.”

Voor Daan is humor meer dan een grap. “Humor is voor mij een ontlading van spanning,” zegt hij. “Iemand aan het lachen maken is een vorm van coping. Een soort pleasen: gaat het wel goed? Dan maak ik een grap, hij lacht, opluchting.” Hij bewondert comedians die zware thema’s met lichtheid durven te benaderen. “Ik heb Peter Pannekoek een stuk over pedofilie zien doen, en iedereen lag dubbel. Dan kun je opeens ergens over praten. Dat is de kracht van humor.” Zelf lacht hij graag om ongemak, van Louis C.K. tot Oogappels op tv. “Ik zat keihard te lachen om die stijve advocaat in die serie. Geweldig.” Maar het meeste lacht hij om zijn vriendin, een nuchtere vrouw met een messcherpe tong. “Als ik stress heb over een show, zegt ze: ‘Maak je maar geen zorgen met dat kunstenaarskontje van je, ik verdien het geld wel.’ Ze is tien jaar jonger en neemt me nooit serieus. Dat is heerlijk. Ze prikt overal doorheen en zet me met beide benen op de grond. Heel verfrissend.”

Daan noemt zichzelf een persoonlijke comedian. Geen politiek, geen geloof, geen statements, maar verhalen over het leven zelf. “Ik ben niet bezig met het maken van grappen over geloof of politiek. Dat leeft bij mij niet. Ik praat over dingen die mij persoonlijk bezighouden.” Juist daarin schuilt zijn kracht. “Hoe persoonlijker ik het hou, hoe universeler het wordt. Als ik vertel over de dood van mijn vader, dan denkt niemand: oh, wat erg voor hem. Mensen voelen iets van hun eigen verlies.”Hij beschouwt zichzelf als een verhalende, anekdotische en interactieve comedian. “Ik ben slecht in me aan een script houden. Natuurlijk weet ik waar ik heen wil, maar ik wil in het moment blijven. Dat houdt me scherp. Ik denk oprecht dat ik gewoon een eerlijke gast ben en dat is ook precies wat ik op het podium wil zijn.”

Daan kan op het podium ver gaan met zijn grappen, maar dat komt omdat hij zichzelf nooit spaart. “Volgens mij ben ik in mijn verhalen altijd nog een grotere sukkel dan de mensen over wie ik grappen maak,” zegt hij. “Daardoor pikken mensen het. Ze voelen dat ik niemand probeer te naaien. Ik haat mezelf nog meer dan wie ik op de eerste rij zit te bashen.” Die zelfspot is zijn geheime wapen: het maakt zijn humor scherp, maar altijd sympathiek.

Een belangrijke rol in Daan’s ontwikkeling speelt Raoul Heertje, die hij zonder aarzeling zijn mentor noemt. “Hij is eigenlijk de Mr. Miyagi van de comedywereld,” zegt Daan. “De man die stand-up naar Nederland heeft gehaald. Hij weet precies hoe je als jezelf op een podium moet staan, helemaal in het hier en nu.” Raoul prikt genadeloos door iedere façade heen. “Hij ziet meteen of je echt bent of aan het acteren. Hij zei eens: ‘Je bent nu gewoon grappen aan het pompen, aan het pleasen. Zonde, want dat kan je al. Daag jezelf nou eens uit. En dan weet ik: kak, hij heeft gelijk.” Dat soort gesprekken, zegt Daan, kunnen hem dagenlang bezighouden. “Maar het maakt me beter. Hij dwingt me om weer terug te gaan naar de tekentafel, op zoek naar de kern.” Zijn lessen blijven hangen. “Raoul zegt altijd: ‘Hé penis, steek die vork in je ziel en ga prikken.’ Dat is misschien wel de mooiste zin die iemand ooit tegen me heeft gezegd.” De twee zijn inmiddels meer dan collega’s. “Ik durf wel te zeggen dat we vrienden zijn geworden. Het is bijzonder om zo’n klankbord te hebben. Het is bovendien de liefste man die je kunt bedenken.”

Naast zijn eigen shows werkte Daan bij De Avondshow met Arjen Lubach, niet als schrijver, maar als publieksopwarmer. “Fluffer, noemden we dat gekscherend. Ik moest zorgen dat het publiek relaxed was en zin had. Daar heb ik geleerd hoe hard je aan comedy kunt werken en hoe belangrijk een goed team is. Bij Lubach is over alles nagedacht, tot de temperatuur in de studio aan toe.”

Heel anders was zijn ervaring bij The Roast of Femke Louise. “Dat was de grootste creatieve armoede die ik ooit heb gezien. Het publiek zat er niet voor de show, maar voor zichzelf. Iedereen was bezig met selfies. In Amerika zijn die roasts scherp en goed gemaakt, maar dit was een slap aftreksel. Peter Pannekoek en Henry van Loon zijn top, maar verder… Ik heb daar met kromme tenen gestaan. Ik ging echt met een bebloed kontje naar huis.”

Social media hebben Daan geholpen om een publiek op te bouwen. “Mensen die mij leuk vinden, hebben me daar echt leren kennen,” zegt hij. Ook zijn online sketches, zoals de Klikbeet-video’s, spelen daarin een rol. “Daar zit echt liefde en bezieling in, en het bereikt een groot publiek.” Toch blijft zijn doel simpel. “Ik wil vooral dat mensen een leuke avond hebben. Ze regelen een oppas, kopen een kaartje, doen moeite om te komen, dan moet het ook gewoon leuk zijn. Als ze daarnaast geraakt worden of iets herkenbaars zien, is dat mooi meegenomen. Maar bovenal moeten ze lachen.”

Elke show opnieuw vecht Daan met zijn zenuwen. “Ik blijf het doodeng vinden,” geeft hij toe. “Vooral in kleine zalen, waar mensen me niet kennen. Dan rijd ik naar zo’n theatertje in Gorinchem of Huizen, en voel ik de angst in mijn lijf. Mijn handen trillen, ik word chagrijnig, faalangstig. Soms denk ik: waarom doe ik dit mezelf aan?” Toch laat hij zich er niet door tegenhouden. “Het is echt het meest verschrikkelijke en tegelijkertijd het meest mooie werk dat er is. Angst is een slechte raadgever, maar ik heb geleerd om erdoorheen te gaan. Want als het lukt - als mensen echt lachen – dan is dat gevoel niet te evenaren. Dat is pure adrenaline, dat gevoel is als scoren in De Kuip, een kick waar weinig tegenop kan.”

Zijn opmars bleef niet onopgemerkt: Daan verscheen in De Slimste Mens. “Ik was bang dat ik er in de eerste aflevering uit zou liggen, maar ik hield het drie afleveringen vol. Pure winst,” lacht hij. ““Ik ben eruit geknikkerd door Thomas van Luyn, dus daar kan ik prima mee leven. Het is een leuk, verslavend spel met een superlief team. Herman en Paulien zijn geweldig.”

Over de toekomst is Daan realistisch, maar droomt hij groot. “Ik zou graag eens aanschuiven bij Dit Was Het Nieuws, dat is echt een instituut. Dat lijkt me echt te gek. Mijn grootste droom? Een keer op het podium staan bij De Vrienden van Amstel Live. Ik wil niet zeggen dat ik de zanger ben, maar ik kan best aardig zingen. Ik stond daar ooit achter de bar, en hoe mooi zou het zijn om nu op dat podium te staan? Dan is de cirkel rond. Dan kan ik vredig sterven.”