Zware film over Srebrenica gaat internationaal als een speer

Het is een confronterend stukje geschiedenis: de genocide van duizenden Bosnische mannen in het Bosnische stadje Srebrenica. Quo Vadis, Aida? vertelt het aangrijpende verhaal over Nederlandse nalatigheid, Bosnisch verdriet en gedeelde trauma's.

De onlangs uitgezonden documentaireserie van Coen Verbraak trok 25 jaar na dato de pleister er af. De heftige beelden van de brute afslachting confronteerden veel Nederlanders met de heftigste massamoord in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Deuren werden open gezet en verhalen werden massaal weer gedeeld. Het bood Jasmila Žbanic het platform om het verhaal niet alleen te vertellen, maar ook om gehoord te worden.

Internationaal succes

De Bosnische speelfilm is favoriet voor de Gouden Leeuw op het filmfestival van Venetië. Vorig jaar ging die befaamde prijs naar Joker . Ook Amerikaanse filmvakbladen vingen de film al op. Variety prijst de film voor de manier waarop de heftige tweestrijd van fictief UN-vertaler Aida wordt vertolkt, die met haar rol tussen wal en schip zit. " Quo Vadis, Aida? vertelt het verhaal over onmogelijke dilemma's die nooit hadden mogen opduiken, een situatie die niet had gebeuren en een menselijke catastrofe die nooit had mogen gebeuren," schrijft het tijdschrift.

Menselijke tweestrijd

Dat Žbanić met haar verhaal frictie zou opwekken accepteerde ze al vroeg. Niet alleen werd er door Tito veel onder de tafel geveegd in Bosnië zelf, ook in Nederland werd er lange tijd niet genoeg over gepraat. Žbanić droeg dus behoorlijk wat verantwoordelijkheid om alles goed in beeld te brengen. Ondanks kritiek uit Nederland was haar standpunt duidelijk: Nederland had meer kunnen doen. Zo noemt ze het onbegrijpelijk dat de blauwhelmen in 1995, drie jaar na start van de oorlog, nog niet door hadden dat de Serviërs bloedig te werk gingen. Na duizenden burgerdoden in Visegrad, Foca en andere steden had Srebrenica beschermd kunnen en moeten worden. Toch ziet ze, na gepraat te hebben met veteranen, dat de situatie ook een schaduw achter heeft gelaten op de Nederlandse aanwezigheid. In een interview met NRC zegt ze: "Sommige jongens waren 18, 19 jaar oud. Ik geloof dat het voor hen een diep trauma is. En dat grijpt me ook aan."

Nederlandse inbreng

Om het al met al gebalanceerd en zo realistisch mogelijk weer te geven, werd er hulp ingeschakeld van de Nederlandse filmwereld. Els Vandevorst is coproducent, Rebecca van Unen castte de Nederlandse militairen en Nederlandse acteur Raymond Thiry ( Oorlogswinter & Penoza ) speelt majoor Franken. De rol van Karremans ging naar Vlaming Johan Heldenbergh. Tegen de Volkskrant vertelde hij dat hij Karremans niet speelde als een bad guy , maar eerder als een weinig competente vredeskolonel. Volgens sommigen misschien een understatement , maar het geeft wel één ding weer. De situatie in Srebrenica was niet zwart-wit, maar bevat veel grijstinten.

De aangrijpende film vanuit het perspectief van lerares, tolk en moeder Aida is volgend jaar in Nederland te zien. Later deze week wordt bekendgemaakt of Quo Vadis, Aida? de Gouden Leeuw binnensleept.

Bekijk hier alvast een scene uit de film: