Van Breaking Bad naar de werkelijkheid: kanker vergroot kans op criminaliteit

Onderzoekers van de universiteiten van Tilburg en Kopenhagen waren benieuwd of zoiets in werkelijkheid ook gebeurt. Het antwoord? Ja. Mensen die de diagnose kanker krijgen, blijken statistisch gezien een grotere kans te hebben om de wet te overtreden dan mensen zonder die diagnose.

Uit het onderzoek blijkt dat na een kankerdiagnose de kans om een misdrijf te plegen gemiddeld met 14 procent toeneemt. Het gaat vooral om financiële delicten zoals fraude en witwassen. Dat geldt zowel voor mensen die nog nooit eerder met justitie in aanraking kwamen als voor mensen met een strafblad, die laatste groep heeft zelfs een grotere kans om opnieuw de fout in te gaan.

Opvallend is dat in de eerste jaren na de diagnose het effect nog relatief klein is, maar na verloop van tijd neemt het toe en het blijft zelfs meer dan tien jaar zichtbaar.

De belangrijkste verklaring is volgens de onderzoekers vrij logisch: inkomensverlies. Door ziekte vallen mensen (deels) uit op hun werk en verliezen ze inkomen. Sommigen proberen dat gat te dichten met illegale middelen.

Mensen zonder sterk financieel vangnet, denk aan geen eigen woning of geen partner, blijken daarbij extra kwetsbaar. Hoogleraar Household Finance Kim Peijnenburg van Tilburg University legt uit waarom juist kanker is onderzocht: “Het gaat om een ernstige ziekte, en meer dan één op de drie mensen krijgt er in zijn leven mee te maken.”

Er speelt meer dan alleen geld. Een tweede verklaring is dat mensen met kanker anders naar de gevolgen van straf gaan kijken. Als de levensverwachting daalt, wegen mogelijke straffen soms minder zwaar. Dat effect is vooral zichtbaar bij patiënten bij wie de verwachte levensduur sterk afneemt.

Daarnaast spelen psychologische stress en een veranderde houding tegenover risico’s een rol. Het verband tussen kanker en criminaliteit is bijvoorbeeld sterker bij mensen die psychologische hulp zoeken.

Het goede nieuws is dat het geen Breaking Bad-scenario hoeft te worden als je ziek bent. Volgens de onderzoekers kunnen goede sociale vangnetten en financiële ondersteuning veel ellende voorkomen. Overheidsregelingen die de financiële gevolgen van ziekte verzachten, verkleinen aantoonbaar de kans dat mensen door hun situatie in de criminaliteit belanden.

Walter White was misschien fictie, maar de druk die ziekte op mensen zet is dat allerminst. Gelukkig kan een sterk vangnet het verschil maken tussen overleven, en ontsporen.