Een wekelijkse loterij die jou helpt te stoppen met roken

Het experiment, toepasselijk de Rookvrijloterij genoemd, werd uitgevoerd als een grootschalig veldonderzoek door het RIVM, de Radboud Universiteit en diverse andere Nederlandse universiteiten. De resultaten van dit opmerkelijke project zijn deze maand gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Public Health. Werknemers van dertien verschillende organisaties werden een jaar lang gevolgd om te zien of een kansspel hen sneller van de nicotine af kon helpen dan een gewone training.

Het geheim van de loterij zit hem niet in de winst, maar in het gevoel van spijt. Deelnemers deden dertien weken lang mee aan een wekelijkse trekking. De winnaar werd telkens binnen de groep bekendgemaakt, maar er was één belangrijke voorwaarde: de winnaar kreeg de prijs alleen als hij of zij die week ook écht rookvrij was gebleven.

Had de getrokken winnaar tóch gerookt? Dan kreeg diegene dat pijnlijk duidelijk te horen: "Je hebt gewonnen, maar je krijgt de prijs niet omdat je hebt gezondigd." Juist de vrees voor dat moment; de prijs mislopen terwijl je collega's toekijken, bleek een enorme motivatie om die sigaret te laten liggen.

De cijfers liegen er niet om. Na drie maanden was maar liefst 68 procent van de loterij-groep gestopt, tegenover slechts 36 procent in de groep zonder loterij. Zelfs na een vol jaar, wanneer de meeste mensen normaal gesproken weer terugvallen in oude gewoontes, was de winst nog steeds groot: 43 procent van de loterij-deelnemers was nog steeds rookvrij, bijna het dubbele van de andere controlegroep.

Onderzoeker Koen van der Swaluw van de Radboud Universiteit spreekt van een groot succes: "De kans op een directe, tastbare prijs helpt om die verre gezondheidswinst op de lange termijn concreet te maken in het hier en nu."

Naast effectief bleek deze methode ook nog eens verrassend goedkoop voor de deelnemende bedrijven. De werkgevers namen de kosten van de loterij voor hun rekening, wat neer kwam op een gemiddelde van slechts €4,50 per deelnemer per week. Voor de prijs van een half pakje sigaretten per week kregen de bedrijven er dus fittere en gezondere werknemers voor terug.

De onderzoekers hopen dan ook dat meer werkgevers dit voorbeeld volgen. Met een kleine financiële prikkel en een beetje gezonde 'angst voor spijt', wordt de weg naar een rookvrije werkplek een stuk makkelijker; en misschien zelfs een beetje spannend. Het enige risico is dat je dadelijk misschien werknemers hebt die dan geen rook- maar een gokverslaving hebben...