Q&A met Tom Waes over Japan, robothotels en absurd entertainment

Konnichi wa Tom! Waar ben je allemaal geweest in Japan?
We zijn van het zuiden helemaal naar noorden gereden. In een kleine maand hebben we 4.000 kilometer afgelegd. We hebben zo veel gezien, ik denk dat we wel 10 afleveringen hadden kunnen opnemen. Het is echt een fantastisch land. Maar qua cultuur is het zo’n wereld van verschil.

Wij kennen Japan van hoogtechnologische dingen. Van merken als Sony, Canon, Nissan en Toyota. Maar als je er bent merk je pas hoe verschillend de normen en waarden zijn met de westerse wereld. Aan de ene kant is het mooi om te zien hoe een land zo uniek kan zijn, aan de andere kant houdt het ook veel tegen. Het moet voor jonge mensen moeilijk zijn om daar op te groeien. Er zijn zoveel tradities, regeltjes en beleefdheidsetiketten.

Dat zijn vaak dingen die wij zelf niet beseffen. Toen we een groepje tegenkwamen begonnen we met vragen stellen aan een meisje, maar in dezelfde groep zat ook een oudere man. Die moet dan eerst aangesproken worden. Dat weten wij allemaal niet. Normaal gesproken als we aankomen met de cameraploeg dan beginnen we gelijk met filmen. Dat kan in Japan niet. Je moet eerst hallo zeggen, uitgebreid vertellen wie je bent, wat je interesses zijn en waarvoor je komt. Onverwachtse of persoonlijke vragen stellen vinden ze heel raar. Het is ook een heel gesloten gemeenschap.

Hoe zijn de Japanners?
Heel gereserveerd, maar ontzettend beleefd. Als je eenmaal bent doorgebroken en zij voelen dat jij hen respecteert, dan krijg je heel veel terug. Dat hebben we de hele reis door gemerkt.

Hoe hebben jullie gereisd?
Met de auto. Dat vonden we dé manier om Japan te zien. Veel mensen doen hetzelfde. Tokyo, dan met de trein naar Kyoto en dan nog Hiroshima of Osaka of ze vliegen naar Hokkaido. Er zijn weinig mensen die er dwars doorheen rijden. Maar dan merk je pas hoe verschillend het land is. Dan rijd je opeens door dorpjes waar het lijkt alsof de tijd 100 jaar heeft stilgestaan.

Hoe ziet zo’n werkdag eruit?
Het is eat, sleep, work, repeat. Mensen vergeten zeggen altijd voordat ik wegga ‘fijne vakantie hè!’, maar die beseffen niet dat het gewoon heel hard werken is. We staan om half 6 op, om 6 uur aan het ontbijt. Om 7 uur moet de auto zijn ingeladen en weg. Dan 2 à 3 uur rijden naar de eerste afspraak. Dan hebben we een uur om een item te draaien. Dan moeten we snel inpakken en de auto in, 200 kilometer rijden naar het tweede item. Snel iets eten onderweg, derde item draaien. Om 9 uur 's avonds kom je aan in het hotel. Alle bagage uitladen, alle tapes inladen, snel wat eten en naar bed. En dat de volgende dag weer hetzelfde.

Weinig tijd om te genieten.
Ja, dat is vaak het frustrerende: je komt op de mooiste plaatsen, alleen kun je er maar een halfuurtje blijven omdat je weg moet voor het volgende item. Maar laat een ding duidelijk zijn: ik klaag niet. We hebben fantastische dingen gezien. Maar het is zeker geen vakantie.

Wat maakt Japan zo’n uniek land?
Het land heeft echt alles. Je hebt gigantische steden als Tokyo met 60 miljoen inwoners. Maar bij de kust heb je weer 1.000 versnipperde eilandjes met een azuurblauwe zee en prachtige groene heuvels. Drie dagen later zit je in een berglandschap. Of wat dacht je van die majestueuze Mount Fuji, die je in een omtrek van 100 kilometer overal recht omhoog ziet tornen. Even later bevind je je weer in een jungle met een Jurassic Parc-achtige omgeving. In de provincie Hokkaido, het meest noordelijk gelegen, is het weer helemaal besneeuwd met temperaturen van -15. De landschappen, de natuur. Het is een fantastisch, uniek land. Als je even om je heenkijkt dan merk je dat 90% van de dingen die je ziet, totaal anders is dan zoals het bij ons gaat.

Wat heeft je het meeste verbaasd?
Ik ben gechoqueerd hoe slecht het er in Fukushima aan toegaat. Op de een of andere manier horen wij daar nooit meer iets van. In 2011 is die ramp met die kerncentrale gebeurd. Ze doen daar alsof ze alles onder controle hebben, maar als je daar praat met de specialisten en ingenieurs dan merk je dat ze met de handen in het haar zitten. In Tsjernobyl hebben ze er 100 kilometer beton overheen gegooid, maar die mogelijkheid bestaat daar niet omdat het te dicht bij de kust ligt. Het radioactieve afval blijft nog steeds in zee stromen. Ze hebben geen idee hoe ze dit ooit moeten oplossen. Je voelt de onmacht. Ik vind het zeer opmerkelijk dat zo’n hoogtechnologisch land niet weet hoe ze dit moeten aanpakken.

We moeten het even over het eten hebben...
Jaaa, man! Ik ben sowieso topfan van de Aziatische en Japanse keuken. Mij doe je geen groter plezier. Onze gids was een jonge hippe foody die in de auto telkens de goede restaurantjes ging uitzoeken. Ik heb geen een keer slecht gegeten. Het lekkerste? Oef, ik heb een aubergine gegeten die ze open snijden en miso pasta met suiker de oven in doen. Hemels. Sushi hebben we af en toe gegeten, maar in Japan zien ze dat een beetje als fastfood. Het is niet de verfijnde keuken. Wel opvallend trouwens dat je in restaurants gewoon nog overal mag roken. Japanners hebben echt een rookcultuur. Ik was net gestopt met roken, maar het is me goed afgegaan.

Welke plek moeten we zeker bezoeken?
Waar elke Nederlander sowieso naartoe moet gaan is Huis Ten Bosch. Waanzin. 150 hectare is exact als Nederland nagebouwd. Je hebt de Amsterdamse grachten, de Dom van Utrecht. Heel bizar. De reden erachter is wel bijzonder: jonge mensen moeten zo hard werken. De meeste mensen hebben maar vijf vrije dagen per jaar. Zij hebben op jonge leeftijd helemaal geen tijd om naar Europa te komen. Dus wat doen ze? Ze bouwen Europa gewoon in eigen land. Zo hebben ze ook parken waarin Duitsland en Frankrijk zijn nagebouwd.

Tha fuck. Vijf vrije dagen?
Ja, er is een enorme werkcultuur. Ze maken daar 70 tot 80 uur in de week. Dat is het dubbele van onze werkuren. Je voelt die gejaagdheid ook wel. Zeker in de grote steden. Het gevolg is dat als je in Tokyo rondkijkt de meest maffe vormen van amusement vindt.

Wat voor gekke dingen heb je gezien?
Ze moeten zo hard werken, dat resulteert in absurde entertainment. Kijk maar naar die gekke televisieprogramma’s. In een enorme speelhal zitten volwassen mannen urenlang op een elektronisch drumspel te rammen. Die zijn helemaal van de wereld.

Ja, een gekke logeerplek. We hebben geslapen in een robot hotel. Er was helemaal geen personeel aanwezig. Je komt daar binnen en alles is geautomatiseerd. Robots praten tegen je aan, je krijgt een elektronische kaart van je kamer, waar alles is geautomatiseerd. Heel apart.

Omdat het geen eenheidsworst is. Of je nou door Milaan, Londen of Parijs loopt. Het verschil merk je eigenlijk niet. Een resort in Cuba, Jamaica of de Dominicaanse republiek? Eigenlijk is het een pot nat. Daarnaast kan je niks lezen. Op de menukaart heb je geen idee of je koffie, soep of pudding bestelt. Japan is een compleet andere cultuur, ver weg van de onze. En juist dat maakt het zo boeiend. Zo’n cultuur proberen te doorgronden, dat maakt reizen voor mij zo interessant.