Socrates: de revolutieheld van het voetbal

Op zijn zestiende werd hij gescout door Botafogo. Klinkt als het begin van een klassiek voetbalverhaal, maar er was iets bijzonders aan de hand, want Socrates werd geen prof. Nog niet. Hij wilde eerst zijn studie geneeskunde afmaken, en dat deed hij ook. Met de club sprak hij af dat hij zelf bepaalde wanneer hij trainde of een wedstrijd speelde. Dus wat deed hij? Hij stelde zijn eigen trainingsschema op. Overdag zat hij in de boeken, ’s avonds rende hij drie rondjes om het veld en daarna rende hij linea recta door naar de kroeg. Feesten, roken, zuipen. Niet bepaald het ideale profvoetballeven.

In 1978 studeerde hij af als arts en besloot hij vol voor het profbestaan te gaan. Hij verkaste van Botafogo naar Corinthians, de club waar tegenwoordig Memphis Depay onder contract staat. Destijds was Corinthians nog geen topclub, maar dat veranderde snel.

Bij Corinthians groeide Socrates uit tot een van de grootste voetballers die het land ooit gekend heeft. En dat terwijl hij dagelijks twee pakjes sigaretten wegpafte en zijn dorst graag bluste met alcohol. Moet je nagaan wat voor speler hij had kunnen zijn als hij niet had geleefd als een rockster. Toch werd hij alom geroemd om zijn inzicht, techniek en leiderschap. Een van zijn bekendste quotes? “Domme mensen rennen. Ik ben niet dom, dus ik sta stil.” Hij geloofde in denken voor doen. Hij was liever lui dan moe.

Maar Socrates was meer dan een voetballer. Veel meer. Bij Corinthians startte hij de Democracia Corinthiana ,een revolutionaire beweging binnen de club. In een tijd waarin spelers nul inspraak hadden, pleitte hij voor gelijkheid en zeggenschap. De selectie besliste voortaan samen over zaken als trainingstijden en opstellingen. Geen dictaten van bovenaf meer.

En die revolutie beperkte zich niet tot het voetbalveld. Brazilië leefde toen nog onder een militaire dictatuur, en wat Socrates deed, was op zijn zachtst gezegd gewaagd. Toch gaf het mensen hoop. Hij liet zien dat het anders kon.

In 1982 deed het misschien wel beste Braziliaanse elftal ooit mee aan het WK in Spanje. Volgens sommigen leek het ongeorganiseerd, maar zoals Socrates het zelf prachtig verwoordde: “Het was een ongecontroleerde formule.”

Later dat jaar, op 11 december, werd de finale van de Braziliaanse competitie gespeeld. Corinthians tegen São Paulo, de club die bekend stond als het team van het regime. Democratie tegen dictatuur. En wie won? Juist, het volk. Een symbolische zege. In 1983 gebeurde hetzelfde kunstje nog eens. Een dubbelle overwinning voor de democratie.

In 1984 kwam er een wetsvoorstel voor directe presidentsverkiezingen. Het leger zag dat liever niet en stelde een andere optie voor: een indirecte verkiezing via een door henzelf gecontroleerde lijst. Het volk pikte het niet en trok massaal de straat op met 1,5 miljoen mensen. En wie stond daar om het volk toe te spreken? De dokter, natuurlijk. Socrates. Hij beloofde: “Alleen als deze wet wordt aangenomen, blijf ik in Brazilië.” Maar het regime pleegde fraude 113 stemmen werden ongeldig verklaard en het wetvoorstel voor directe presidentsverkiezingenl werd afgewezen. Socrates hield woord en vertrok naar Italië, naar Fiorentina. Daar draaide hij een matig seizoen.

Hij keerde later terug naar Brazilië. Zijn voetbalschoenen gingen uiteindelijk aan de wilgen, maar zijn invloed bleef. Socrates zei ooit: “Ik wil sterven op een zondag, als Corinthians wint.” En in 2011 gebeurde precies dat. Hij sloot zijn ogen voor het laatst, en diezelfde dag won Corinthians. Een verhaal waar je kippenvel van krijgt. Wat een man.