Dichterbij het fenomeen Banksy

Het leek afgelopen weekend nergens anders meer over te gaan. Banksy was overal waar je keek. Op je smartphone, de televisie, in de kranten en zelfs in de kroeg werd er over hem gepraat. Dat is op zich niet vreemd. Het kunstwerk ‘Meisje met ballon’ werd geveild in Londen voor een miljoen pond. Vrijwel direct na de hamerslag vernietigde het kunstwerk zichzelf: Banksy had er een papierversnipperaar in gebouwd. Een van de meest iconische acties van de kunstenaar. Maar wie is hij? Waar komt hij vandaan? Wat zijn zijn hoogtepunten en identiteit? We duiden Banksy met hulp van de beroemde Nederlandse kunstenaar Joseph Klibansky. Een nadere kennismaking met van de meest">een van de meest gevierde moderne kunstenaars van deze eeuw.

Een hele hype ontstond na de zelfvernietiging van het kunstwerk. Het ‘Meisje met ballon’ zou hierdoor in waarde verdubbeld zijn. Na deze uitspraak gingen bezitters van kopieën ook de meisjes door de papierversnipperaar halen. Een zielige actie, want uit de berichtgeving van eerder deze week blijkt dat kunstkenners dat ten zeerste afraden. Mocht je een intact kopie hebben, dan heeft deze een waarde van ongeveer 40.000 euro, met beschadigingen is dat aanzienlijk minder. De Nederlandse kunstenaar Joseph Klibansky is onder de indruk: ''Ik vind dit zijn allersterkste werk. Vooral vanwege de impact. Over het algemeen is zijn werk esthetisch niet heel erg mooi, dus dan ga ik automatisch voor het werk wat de meeste impact heeft. Het is een lief plaatje, in die zin een commercieel plaatje. Zijn actie is performance art, het draait niet eens echt om de image, er had ook een stip kunnen staan, dan was de actie even sterk.''

Onbereikbaar

Bansky himself plaatste na afloop van de ‘vernietiging’ een filmpje op Instagram waarin hij laat zien hoe hij de papierversnipperaar installeerde. De kunstenaar plaatste een beroemde quote van Picasso eronder "De drang om te vernietigen, is ook een creatieve drang." De hele nasleep van zijn actie is daar de grote bevestiging van. Het schilderij voor de koper is net zo onbereikbaar geworden, als de ballon voor het meisje was. De zelfvernietiging is sowieso niet zo vreemd als je terugkijkt naar wat Banksy in het verleden heeft geschreven op zijn website. Hij schreef toentertijd wat hij wilde zijn: een vrolijke volksheld die met guerrillastraatkunst de rijken en machtigen te kijk zou zetten.

Identiteit

De geheime identiteit van Banksy is volgens Joseph Klibansky van grote grote invloed op zijn werk: ''Anders had hij net als andere kunstenaars zijn kunstwerken op canvasdoek gemaakt of door middel van bronzen beelden. Daar bereik je natuurlijk een stuk minder mee dan wanneer je publieke werken maakt, zoals het spuiten op belangrijke plekken. Hierdoor is hij heel hard gegroeid, dat kun je niet doen wanneer mensen weten wie je bent. Het is puur vandalisme.'' Wie Banksy werkelijk is blijft gissen. De Nederlandse Wikipedia denkt dat hij misschien Robin Gunningham is, terwijl de Guardian denkt dat hij Robert Banks is. Wie hij werkelijk is, zullen we misschien wel nooit te weten komen. Zijn echte naam zou een enorme smetvlek kunnen zijn op het mysterieuze bestaan van het fenomeen. Meerdere bronnen wijzen erop dat de kunstenaar werd geboren rond 1973/74 in Bristol. Niet de schoenenwinkel, maar de stad Bristol. De plaats in het zuidwesten van Engeland was in die tijd behoorlijk rijk en bovendien niet echt gezellig. Hij maakte daar zijn allereerste graffitiwerken. Tegenwoordig worden deze kunstwerken aardig uitgebuit, je hebt allerlei tours en gidsen die je voor rond de 8 pond de kunstwerken laten zien.

Hoe het begon

Banksy begon als graffitiartiest. Zijn grote inspiratiebron is Blek le Rat. Een Franse graffitikunstenaar die veelal stencil graffiti maakte. Zijn bijnaam is dan ook de ‘vader van de stencil-graffiti’. Later stapte Banksy ook over naar deze stijl. Hij is op dat idee gekomen omdat de politie hem op de hielen zat. Zo kon hij sneller aan de slag gaan, door gebruik te maken van sjablonen die hij van tevoren al had gemaakt. Terugkerende thema's in zijn kunst zijn onder andere ratten, soldaten, kinderen, politieagenten en beroemdheden. Al vrij snel werd Banksy ontdekt in de media. Zijn pakkende en humoristische beelden met scherpe quotes doken over en al nergens op zoals in de London Zoo, Palestina, New York en Liverpool. Ook zorgde de kunstenaar ervoor dat zijn werken werden opgenomen in musea als Metropolitan Museum of Art en het British Museum. Hij hing zijn eigen werk daar gewoon zelf op. Het British museum was er trouwens best blij mee, ze namen het kunstwerk daadwerkelijk op in de eigen collectie. Volgens Klibanksy is de impact van zijn werk is enorm: ''Hij is gewoon heel maatschappijkritisch. Omdat hij geen gezicht heeft, kan hij painfull topics aansnijden. Zijn werk is extreem sterk omdat niemand hem er op aan kan spreken. Hij kan heel puur naar de kern gaan. Ik ben groot fan van Banksy. De grootste reden is de impact die zijn kunstwerken hebben. Als kunstenaar wil je impact hebben tijdens jouw werkzame leven.'' In 2010 werd pas echt duidelijk hoe belangrijk het oeuvre van Bansky is. Hij werd door de Times opgenomen in de lijst van de 100 invloedrijkste personen op aarde. Dit komt doordat zijn schilderingen in veel steden het straatbeeld bepalen, waardoor veel mensen in aanraking komen met Banksy.

Tegenstanders

Niet iedereen is blij met de anonieme kunstenaar. Zo bestaan veel van zijn werken alleen nog maar op foto’s omdat ze overgeschilderd zijn. Vandalisme is een woord dat je ook al eerder in dit stuk las. Hij bekladt openbare gebouwen, dus officieus gezien is het degelijk een vorm van vandalisme, dus is hij illegaal bezig. Het is op zich dan ook niet gek dat hij anoniem blijft. Toch is de groep liefhebbers van Banksy veel groter dan de groep die zijn werk veroordelen en weg laten halen.

Meest opmerkelijke acties

Dismaland

In 2015 opende Banksy een anti-pretpark in Weston-Super-Mare. Het was een parodie op het beroemde Disneyland. Er zijn meer dan 15.000 bezoekers geweest. Het park had allerlei kunstwerken met een maatschappelijke inslag. Zo had je er op afstand bestuurbare vluchtelingenbootjes en een gecrashte koets met het lijk van Assepoester.

Paris Hilton

In 2006 verving Banksy ongeveer 500 exemplaren van de debuutplaat van Paris Hilton in 48 verschillende winkels in The UK. Op de cd-hoezen stonden zijn eigen kunstwerken, de muziek op de schijfjes was van Danger Mouse met titels als ‘Waarom ben ik beroemd’ en ‘Waarom besta ik?’ De cd’s zijn trouwens nu een fortuin waard.

Palestina

Banksy maakte negen kunstwerken aan de Palestijnse zijde van de muur tussen Israel en de Palestijnse gebieden. Op een van deze werken zag je een ladder die helemaal over de muur liep tot bovenaan. Op een ander werk zag je kinderen die een gat probeerden te graven naar de andere kant.

Opblaaspop

De kunstenaar plaatse een opblaaspop verkleed als Guantánamo Bay gevangene in een Disneypark in Anaheim (V.S.). Hierdoor moest een achtbaan die vlakbij stond zelfs voor worden stilgezet.

Dichterbij Bansky

We kunnen zijn actie van afgelopen weekend hier beslist aan toevoegen. Dichter dan fotograaf Steve Lazarides kun je niet bij Banksy komen. Hij is de tussenpersoon en beheert zijn website. Daarnaast heeft de fotograaf een kunstgalerie Soho waar hij werken van Banksy verkoopt.

We hopen uiteraard dat we in de toekomst nog veel van deze mysterieuze kunstenaar zullen horen. Onze wereld kan best wel wat Banksy gebruiken, zeker nu.

Tekst: Vincent Corjanus

Check ook de website en de Instagram van Joseph Klibansky