Tom Cruise: hoe zijn ster uitdoofde en vervolgens toch weer aan ging

Er zijn intussen meer boeken geschreven over Tom dan het aantal keer dat Neymar op de grond lag in een gemiddeld seizoen. We focussen ons dus op een speldenknopje van Tom's leven. We leggen je uit hoe internet Tom Cruise verder kapotmaakte, wat voor een rol Scientology speelt in zijn leven en hoe hij, tegen alle verwachtingen in, weer opkrabbelde.

Tja, het gebeurt wel vaker dat er een triest verhaal schuilt achter een eigenaardig personage. In het geval van Tom Cruise is dit niet anders. Als jonge knul groeide hij op in een arm gezin samen met z'n drie zussen in onder andere de staat New York. Tom's vader zwaaide met de scepter in huis en deed dat, volgens Tom, met ijzeren hand. In een interview met Parade Magazine in 2006 zei Tom: "Mijn vader was een pestkop. Hij was het soort persoon die, zodra er iets fout ging, je in elkaar sloeg. Hij heeft me een belangrijke les geleerd over hoe sommige mensen je binnenslepen, veilig laten voelen en dan - BANG!" De jonge Tom kampte met veel onzekerheden. Hij was klein (de acteur is 1.70), had slechte tanden en was een makkelijk doelwit voor pestkoppen. Ook verhuisde de acteur in zijn jeugd enorm vaak door het werk van zijn vader. Echt tijd om banden op te bouwen, had hij dus niet. Tom deed zoveel mogelijk buitenschoolse activiteiten als hij kon: hockey, voetbal, honkbal enzovoort. Het zorgde er voor dat hij het moeilijke thuisleven even kon vermijden.

Met de jaren kon hij veel van die problemen fixen. Zijn gebit straalt meer dan Chernobyl, hij heeft meer spieren dan sommige Olympische atleten en in 1990 was hij zelfs Sexiest Man Alive. Toch was er één onzekerheid die hij niet van zich af kon schudden: hij had dyslexie. Hij zei hierover: "Ik was gekomen waar ik opereerde op basis van pure wil en instinct. Ik wist dat als ik dit probleem niet zou oplossen, het luik zich zou openen en dat zou het zijn."

Zijn eerste rol in een productie van Guys and Dolls door zijn school kreeg hij door pure improvisatie en charisma. In plaats van het script te lezen van latere films, vroeg Tom de regisseurs naar de personages en relaties onderling. Op basis daarvan wist hij alsnog zijn rollen overtuigend neer te zetten. Gedurende de jaren werd hij een visuele student. Hij concentreerde zich op beelden die hij kreeg bij bepaalde regels en wist het zo in zijn gang te gaan. Acteren was z'n droom, dus moest de koppige acteur een methode vinden om er mee om te gaan.

Tot nu toe een heel inspirerend verhaal voor mensen met dyslexie, maar helaas stopt het hierbij. Tom heeft in meerdere interviews gezegd dat Scientology uiteindelijk de oplossing was voor zijn dyslexie. Hij leerde, zoals hij zelf ten minste zegt, pas echt goed lezen en schrijven toen hij de teksten van L.Ron Hubbard bestudeerde.

We slaan nu even een heel stuk van Cruise zijn geschiedenis over, want we gaan ons vooral focussen op het moment dat de ster van Tom leek te doven: de War of the Worlds commotie. Er gingen destijds geruchten rond dat regisseur Steven Spielberg het nieuwe doelwit was om te converteren. Het zou, naast Tom Cruise, een enorm grote naam zijn om toe te voegen aan het rijtje. Wel zijn er een paar vreemde dingen bevestigd door Spielberg zelf. In een interview met een Duits magazine bevestigde de legende dat er inderdaad een heuse Scientologytent op de set was te vinden van War of the Worlds . Religie op zo'n manier uitoefenen op de set is eigenlijk illegaal, maar Spielberg had er voor gezorgd dat Tom z'n zin kreeg. Wel zuchtte hij: "Je hoeft het in ieder geval niet te gebruiken."

Met de komst van screenwriter Paul Haggis werd de 'missie' (als die er überhaupt was) een beetje in de war geschopt. Tegenwoordig is de schrijver geen Scientologist meer, maar in de tijd van War of the Worlds nog wel. Tijdens zijn bezoek aan de set raakte hij aan de praat met Steven Spielberg. Die zei: "Ik heb nu meerdere Scientologists gesproken en ze lijken me allemaal wel nette mensen." Haggis grapte: "Ja, de gemene zit nog in de kast." Haggis liet later weten dat de kerk hem had teruggefloten en dat Cruise blijkbaar diep gekwetst was.

Waarom Spielberg besloot om nooit meer samen te werken met Tom is nog niet helemaal bekend. Volgens een journalist van Amerikaanse krant New Yorker ging Tom in één speciaal geval te ver over de scheef. Spielberg noemde in een gesprek op de set dat één van zijn familieleden heel veel baat had gehad bij een psychiater. Een paar dagen later stond The Church of Scientology op de stoep bij de praktijk in kwestie. Volgens journalist Lawrence Wright was dit de druppel die de emmer deed overstromen.

Dat brengt ons bij het begin van de downfall van Cruise. Intussen is de video van een overenthousiaste Tom, die overigens wel wat gesnoven lijkt te hebben, een echt stukje popcultuur. Mocht je de video niet gezien hebben, kunnen we hem wel even kort samenvatten. In het bekende fragment begint Oprah over de toenmalige vriendin van Tom, Katie Holmes. Blijkbaar wil de acteur het publiek laten zien hoe smoorverliefd hij wel niet is, want hij begint als een labrador na een modderbad op de bank te springen. In hetzelfde interview doet hij ook nog even alsof hij de bekende talkshowhost wil wurgen.

Intussen is het incident al meerdere keren uitvoerig uitgeplozen, zo ook door L.A. Weekly. Het bronartikel zelf is al een tijdje offline, maar NRC maakte er een samenvatting van. Het is een schoolvoorbeeld voor onderzoekers geworden hoe een paar minuten zonder verdere context je kapot kunnen maken en hoe het internet daarbij helpt. De oorspronkelijke journalist van L.A. Weekly schrijft namelijk: "Als je met je collega's praat bij de waterkoeler gaat het niet om de andere 43 minuten, maar alleen over de fragmenten die je ziet. Wat er uit geknipt is boeit niet meer." De actie van Cruise was één van de eerste keren dat een acteur zo onder de loep gezet werd en veranderde in een vroege versie van een meme. In zekere zin is Tom dus, helaas voor hem, het eerste slachtoffer van 'cancelcultuur'.

Alsof het nog niet genoeg was, werd Tom in maart 2006 nog het slachtoffer van een aflevering van South Park. In de aflevering wordt Stan door L. Ron Hubbard gezien als de ware second coming . Zoals je al kunt verwachten stormt een getekende Tom Cruise het huis in. De grootmondse Stan beledigd Tom zijn acteren, waarna de cartoon Tom dus de kast in duikt. Stan zegt vervolgens: "Paaaap, Tom Cruise wil niet uit de kast komen."

De aflevering legt, zoals eigenlijk alleen South Park dat kan, de vinger weer flink op de zere plek. Er gingen geruchten rond dat Tom zó kwaad was, dat hij besloot om Viacom te boycotten. Hij zou Mission: Impossible 3 niet promoten als Viacom de aflevering nog een keer zou uitzenden. Viacom, die de baas was van het filmhuis dat Mission: Impossible 3 maakte, Comedy Central én Paramount werd flink onder dru gezet. Het nieuws haalde de headlines en fans van South Park besloten om op hun beurt Tom Cruise's Mission: Impossible 3 te boycotten.

Voor het bedrijf was het de druppel die de emmer deed overlopen. Tom Cruise zijn productiehuis werd ontslagen door Paramount en de aflevering kwam uiteindelijk in juli dat jaar weer opnieuw op de buis. Viacom CEO Sumner Redstone zei: "We denken niet dat iemand die creatieve zelfmoord uitoefent en de inkomsten van het bedrijf kost, een plekje hier verdient. Zijn recente gedrag was voor Paramount niet acceptabel."

Tom huurde een betere PR-persoon in en maakte zich klaar voor zijn wederopstand. Zijn productiehuis ging naar MGM en hij kocht een deel van United Artists. Hij zei vaarwel tegen het actiegenre en maakte Valkyrie en Lion for Lambs . Ook besloot hij om Scientology minder te noemen in het openbaar. Wel schijnt het dat hij in het privé actiever werd binnen de kerk. Cruise heeft bijvoorbeeld een Freedom Medal of Valor, de hoogste onderscheiding binnen de Scientologykerk. Ook is hij twee handen op één buik met David Miscavige en wordt hij tegenwoordig dé Messias genoemd van de kerk.

Goed, even terug naar onze tijdlijn. In 2008 kreeg Tom zijn kans om het weer goed te maken met Paramount. Hij werd gecast in Ben Stiller's Trophic Thunder. De film was één van de meest populaire films waar Tom in speelde. Hij won er weer veel fans mee, want de rol was zo 'out there' voor Cruise dat het hem weer in de kijk speelde.

Ondanks dat Mission: Impossible 3 een grote flop was vergeleken met de andere films van het franchise, stond er een nieuwe film op de planning. Na Trophic Thunder had Cruise weer een klein beetje een wit voetje gehaald bij Paramount. Dat hielp heel erg, maar wat misschien wel meer hielp is regisseur J.J. Abrams die Cruise graag terug wilde zien in de nieuwe film. Mission: Impossible - Ghost Protocol was het begin van een nieuwe filmreeks in het Mission: Impossible universum. De reeks werd bewust niet doorgenummerd, maar zou hier opnieuw beginnen. Het doel was dat opkomend talent Jeremy Renner het stokje zou overnemen van Cruise's Ethan Hunt.

Maar ja, dan heb je dus Mission: Impossible - Ghost Protocol , een film waarin Tom Cruise zélf aan de Burj Khalifa bungelt en andere sicke stunts uithaalt. Hij had de memo niet helemaal begrepen. De film versloeg zijn drie voorgangers in de box office en haalde maar liefst $695 miljoen binnen. Het was na Transformers: Dark of the Moon dé kraker van Paramount in 2011. Je snapt misschien wel dat Tom Cruise dus tóch mocht blijven. Dankjewel dus, J.J. Abrams!

Intussen is Tom Cruise weer helemaal terug in zijn positie als de grootste actieheld van Hollywood. Met Edge of Tomorrow creeërde hij in 2014 een nieuwe interessante franchise, Mission: Impossible - Rogue Nation en Mission: Impossible - Fallout waren een weergaloos succes enne... hij gaat gewoon even de ruimte in.

Ook is zijn reputatie in Hollywood weer aardig goed. De acteur staat er om bekend voor het alles te gaan en de sfeer op de set is altijd behoorlijk goed. Ook wordt het woord 'Scientology' niet meer genoemd. Die Scientologytent zou Cruise wel hebben achtergelaten op de set van War of the Worlds . Britse acteur Simon Pegg, die in de Mission: Impossible films de rol van Benji Dunn speelt, zegt over Cruise: "Mensen willen hem snel kleineren, maar hij is complex. Hij is veel meer dan alleen een gekke aliën. " Wat betreft stunts voegt hij er aan toe: "Hij is gewoon zo toegewijd om hét te brengen e n het publiek het gevoel van authenticiteit te geven. Dat krijg je niet bij films met alleen maar special effects. "

Wat je nu van Tom Cruise vindt of niet. De shots dat hij naast een vliegtuig hangt, zelf met een helikopter stunts uitvoert of uit een vliegtuig springt zijn bizar gruwelijk. Het is dus stiekem te hopen dat de 58-jarige acteur nog even mee kan. Met de nieuwe Mission: Impossible film (die op dit moment gefilmd wordt in Noorwegen), Top Gun: Maverick en het ruimteproject heeft hij genoeg te doen.

Tekst: Gilles Tijmes