Q/U met undercoveragent Marcel van de Ven: "Ik had mijn vuurwapen al geladen op mijn borst liggen"

Het werk van een undercoveragent is niet zomaar wat. Er zijn verschillende undercovereenheden. Marcel heeft jarenlang onderdeel uitgemaakt van een tactisch team. Door middel van de spannendste acties vergaarde hij en zijn team bewijs. “Wij maakten deel uit van grote zaken zoals de moord op Pim Fortuyn, de Hofstadgroep en motorgangs, maar we losten de zaken niet op. Wanneer een onderzoeksteam vast loopt, huurden ze ons in om eigenlijk het laatste puzzelstukje bij te voegen zodat het bewijs rond was. Vandaar dat ons embleem dan ook een puzzelstukje met een wereldbol was.” Dat bewijs verzamelen en die acties uitvoeren is makkelijker gezegd dan gedaan. Het is namelijk niet de bedoeling dat iemand er ook maar een beetje achter komt waar je mee bezig bent. "Mijn optreden binnen dat werk mocht totaal geen raakvlakken hebben met het werk dat ik deed als politieagent. In een tijd waarin de criminaliteit drastisch veranderde en verhardde moest de opsporing zo ontwikkeld worden om net zo slim te kunnen zijn als dat de criminelen waren.” Toen werd de Kooi opgezet, een unit binnen de Nederlandse politie die bekeek hoe de misdaad bestreden kon worden. “Dat team is samengesteld en ik ben daar gaan werken."

Marcel heeft niet zomaar een mailtje met zijn CV gestuurd om bij dat team terecht te komen. Een heftige gebeurtenis ging daaraan vooraf. Vroeger werkte Marcel op straat, in het blauw, een beroepsgroep waar hij tot op de dag van vandaag nog ‘ziels veel respect’ voor heeft. “Ik hoop dat mensen zich gaan realiseren dat anderen hun privéleven moeten inleveren voor de veiligheid van anderen.” Maar de tijd dat hij op straat werkte was voor hem geweldig, Marcel had een vaste maat. Een maat is iemand met wie je altijd samenwerkt, zo heet dat. In eerste instantie was Marcel haar mentor. Naast dat je één vaste maat had, werkte je ook op een vaste dienstgroep. Een van die mensen uit zijn dienstgroep had een nieuw huis gekocht en gaf een feestje. Marcel en zijn maat werden ook uitgenodigd. “Zij reed toen door aquaplaning tegen een muurtje aan en overleefde het niet. Ik had wel eens vaker op zaken gewerkt waarbij mensen overleden, maar haar overlijden was de druppel die de emmer deed overlopen. Even later werd Marcel benaderd door iemand binnen het korps landelijke politiediensten en werd hij als het ware gescout.

Het werk als politieagent en als undercoveragent zijn twee werelden van verschil. Het is moeilijk om bij de eenheden te komen. Niet alleen is de opleiding mentaal én fysiek heel zwaar, je moet ook aan een bepaald aantal competenties voldoen. Eén van die competenties is dat je moet kunnen schakelen. “Als er een boef naar mij toe komt en die spreekt mij aan, moet ik wel kunnen schakelen en en zo communicatief vaardig zijn dat ik hem aan de praat weet te houden zonder dat hij argwanend wordt.” Een goede conditie is ook uiterst belangrijk. Daarnaast moet je ervoor kunnen zorgen dat je altijd je veiligheid kan waarborgen. “Het segment boeven waar je op werkt, is gewoon heel gevaarlijk. Op het moment dat zij gevaarlijk zijn, moet jij nog gevaarlijker zijn. Daarvoor moet je altijd scherp zijn en dat kan niet iedereen.” Het zijn niet alleen eigenschappen en competenties waar je aan moet voldoen. Marcel moest voor het werk als undercoveragent van zijn oude gewoontes afstappen. Dat was soms wel eens lastig. Nu Marcel weer terug in de politiewereld is gestapt, is het wel eens lastig geweest om terug te switchen naar het ‘normale’. “Ik ben tijdens mijn jaren in de Kooi veel veranderd. De Kooi was echt onze eigen wereld en ik was nu helemaal niet meer gewend om in de politiewereld te werken. Ik laat me nu op straat niet verrot schelden door een of andere dronken gast die zegt dat ik de grootste klootzak ben die er op deze aardbol rondloopt. Mijn lontje werd veel korter en dat was wel eens lastig.”

Als undercoveragent is het noodzakelijk om alles strikt geheim te houden. Een fijn privéleven met een goede relatie is lastig, maar het is zeker mogelijk. “Alle hulde aan de vrouw thuis, die moet er mee om kunnen gaan.” Het werk als undercoveragent heeft een enorme impact gehad op de relatie van Marcel en zijn ex. “Dat is nou eenmaal de dure rekening die je betaalt.” Marcels familie wist niet exact wat voor werk hij deed, maar ze hadden wel een vermoeden. “Maar mijn naasten waren ook niet dom. Op het moment dat ik drie nachten niet thuis was en ineens zware criminelen werden aangehouden in Amsterdam, dan hadden ze wel een vaag vermoeden.” Voor de buitenwereld is het ook een beetje vreemd, maar een dekmantel had Marcel niet. “Ik ging gewoon sporten en gaf training. Mensen dachten dat dat mijn werk was.” Zijn buurtgenoten zagen hem bijna iedere week met een andere auto thuiskomen. “Die moeten vast gedacht hebben: wat is dat voor een vent joh?”

Je moet zeker wel tegen een stootje kunnen, als je als politieagent aan de slag wil. Laat staan als je net als Marcel undercover te werk gaat. Het werk is bijna te vergelijken met een politieserie. Je gaat als agent met gevaar voor eigen leven aan het werk. “We hebben wel eens gehad dat de boeven thuiskwamen terwijl wij bezig waren met een operatie in hun huis. Ja dan wordt het wel even spannend.” Rustig blijven is key, dat heeft Marcel wel gemerkt toen hij tijdens een operatie werd gesnapt door de vriendengroep van het doelwit. “Ik had geen idee waar al die gasten vandaan kwamen, maar ineens waren ze er en zaten ze achter mij aan. Ik had een goede conditie dus ben gaan rennen en op een gegeven moment in een tuintje in de bosjes gaan liggen. Ik had mijn vuurwapen al geladen op mijn borstkas liggen.”

Dat Marcel soms moest vrezen voor zijn leven, zag hij als een uitdaging, maar dat veranderde ook wel naarmate de jaren verstreken. “Alleen in het begin geeft die spanning een kick. Maar naarmate de jaren vorderen wordt het minder tof, want dan ga je dus zien wat het risico is en wat je kwijt kunt raken.” Toen Marcel veel moest inleveren in zijn gezinsleven en zijn vrienden hem niet meer uitnodigde voor feestjes, omdat hij toch altijd aan het werk was, zette hem dat aan het denken. “Ik begon me af te vragen: moet ik nou zo nodig onder het raam van Stanley Hillis zitten? Is dat nou echt zo verstandig als je weet dat je een gezin thuis hebt?”

Uiteindelijk stopt Marcel met zijn werk als undercover agent. Niet omdat hij het niet meer leuk vond, maar omdat het zware werk zijn tol eiste op zijn privéleven. "Uiteindelijk heb ik acht jaar in De Kooi rondgelopen. Iets te lang, omdat je in een bepaalde cultuur zit en dat doet wat met je. Ik heb toen besloten om daar weg te gaan en toen ben ik leidinggevende geworden." In 2012 is Marcel gestopt bij de politie. Inmiddels heeft hij een particulier recherchebureau en een training- en consultancybureau.

Maar het is ook de journalistiek en de televisie die hem aan het denken zette. “Journalisten hebben soms commentaar, maar ze beseffen niet alltijd wat de impact is op mensen die dit soort werk doen. We gaan met gevaar voor eigen leven aan het werk. Kijk maar eens naar die aanslag op die tram in Utrecht. Die gozer liep nog met z’n vuurwapen rond, maar toch gaan er zes jongens naar zijn woning om te voorkomen dat er nog een aanslag komt.” Het is dus belangrijk dat wij nu eens gaan inzien wat voor impact dit werk heeft en is dan ook een van de grootste redenen waarom Marcel met dit boek naar buiten treedt. Daarnaast werkt hij momenteel mee aan het televisieprogramma Hunted en is hij crime deskundige bij Shownieuws .

In het boek De Kooi lezen we alles over Marcel zijn ervaringen, acties en moeilijkheden. Marcel kijkt met een tevreden blik terug op zijn tijd als undercoveragent. “Het was altijd spannend, net een jongensboek. Het was echt een uitdaging om de strijd aan te gaan met de grote boeven.” Het werk als undercoveragent is niet alleen retespannend en leuk, je werkt ook in een onwijs hecht team, wat natuurlijk ook bijdraagt aan de bijzondere werksfeer. “De saamhorigheid in het werken was fantastisch. Ik heb zoveel geleerd. Ik heb leren vooruit te denken, te presteren onder enorme druk, ga maar door.” Toch is het niet alleen maar rozengeur en maneschijn. “Met de jaren merkte ik dat ik aan het afstompen was. Op een gegeven moment word je harder voor jezelf en de buitenwereld.”